بنام خدا

پاسخ به سوالات خوانندگان محترم

ضمن تشکر از خوانندگان محترم وبلاگ " تاریخ عشایربهداروند و بختیاری" در طول یک سال گذشته که مطالب وبلاگ با ز نشر شده و اضافاتی به آن ملحق شده اند، عزیزانی گاهاً از روی خیر خواهی نکاتی را به ما متذکر شده اند، که از آنان تشکر میکنم. و عزیزان دیگری سوالاتی را مطرح کرده اند، که بدلیل مشغله کاری و امور شخصی  فرصت پاسخگوئی میسر نشده است. دراینجا سعی خواهم کرد ، در حد بضاعت خود پاسخی به این عزیزان بدهم. از کسانی که از قلم افتادهاند پوزش میخواهم، و انشاالله در نوبتی دیگر از آنها هم یاد خواهم کرد.

پیشاپیش این نکته ضروری است، که یاد آوری شود، عزیزانی که پرسش میکنند ، دقت کنند، خاندانی هزار ساله در بختیاری یعنی  خاندان اسد خان شیر کش  با توطئه و نیروی نظامی و توان تسلیحاتی شاهان قاجارو از طریق خانوادهای فرصت طلب به حاشیه رانده شدند، و گرفتار انواع دسایس و قتل و غارت شده اند، و گروهی از طایفه بهداروند نیز با ایجاد رابطه سببی و زن خواست  به تخریب خانواده اسد خان ناخواسته کمک کردند. طبیعی است که در این دویست سال گذشته از زمان حیدر خان پدر اسد خان شیر کش به بعد، تخریب شخصیت افراد این خانواده از سوی حبیب اله خان و خانواده اش جریان داشته است، امروزه این نوع دشمنی را جنگ روانی و تبلیغات مسموم می نامند، و اساس آن آمیختن مقداری مطالب بی اهمیت راست با دروغی بزرگ است.

بطور مثال: "در عبارت محمود خان فقیر کش" نام محمود خان درست و حقیقی است، و کلمه "فقیر کش" که پس وند آن نام یکی از طوایف بختیاری بود ، در اصل برای ایجاد اختلاف بین آن طایفه بختیاری و طایفه بهداروند طراحی   شده بود، و از سوی دشمنان طایفه بزرگ بهداروند تبلیغ میشد و الا محمود خان بهداروند که از برادر زادگان اسد خان بود، سرداری دلاوربوده است  که در جنگ کلنچی همراه با برادران خود  سه نفره با گذراندن گله گاو میش از رودخانه و رم دادن آنها به اردوی الیاس خان برای یک شبانه روز اردوی دولتی او را با داشتن توپ، تفنگ و زنبورک منهزم و از تنگه کلنچی متواری کردند، و اگر اسد خان قصد ادامه جنگ داشت، این فرصت بی نظیر برای تصرف توپها و اسلحه های بجا مانده ، میتوانست به فرو پاشی قاجاریه در زمان فتحعلیشاه منجر شود، ما از دلیل عدم استفاده اسد خان از این فرصت آگاهی نداریم، محمود خان بختیاروند بسیار خدا ترس و مومن بود،در خانواده آنها فرزندش عبدالله خان  در سفر زیارتی به مشهد فوت کرد. بنظر بنده خانواده بزرگ و فرهیخته محمودی که از منسوبین عزیز ما هستند باعث افتخار بختیاری هستند، و افراد این خانواده و ما بهداروندها و بختیاری ها به مرد بزرگی چون مجمود خان افتخار میکنیم. این پاسخی برای عزیزی است که با نام لاله محمودی پرسش کرده اند.

برادر ارجمندم با نام سیاوش مطلبی ارسال کرده بودند که بدلیل ویروسی شدن وبلاگ که باید گفت تلاش مذبوحانه مغرضین بود مطلب ایشان که بسیار مورد توجه من بود حذف شد دراینجا بخاطر تشکر از ایشان مطلب دیگری از سیاوش آورده میشود، و امیدوارم از ایشان مطالب دیگری داشته باشیم.مطلب ایشان بشرح ذیل است:

سیاوش گفته است:"سلام ممنون از مطالب خوبتون جعفرقلیخان هرچه بود ، واقعاً مرد بود "خان مثلس نی گیوم" ( خان مثل او نیست برادرم) من از ایل بهداروند دلیرم – جنگجوئی ز دژ سفیدم /  اگر در کلبه حقیرم پا گذاری – ترا با جان و دل میپذیرم.

من از دعوت ایشان تشکر میکنم . برایشان آرزوی عمر با عزت دارم . ومطمئنم ایشان یک برادر و دوست خوب هستند.

شیوه دیگری که مغرضین انتخاب کرده اند، مراجعه به وبلاگ ها و سایت هائی است که در جهت منافع رذیلانه آنها قلم نمی زنند

 و با تهدید و تطمیع قصد دارند وبلاگ های مستقل را منزوی کنند،

تصور میکنند، شاید بتوانند، برای بی سامانی خود فرجی بیابند.این شیوه هم با هشیاری و پایداری جوانان فرهیخته بختیاری محکوم به شکست است ، و دیگر راه کج در بختیاری حرمتی ندارد.و من امید وارم خدا آنها را به راه راست هدایت کند، و ستم های خود و اجداد و همپالگی های  خود را با اتحاد با مردم و جبران خسارت های مردم وبرگرداندن اموال غارت شده آنها به آنها جبران کنند، تا بری الذمه شوند.

یا مثلاً اشتباهات دشمن را بزرگ یا بقول فرنگیان اکراندیسمان میکنند ، سعی میکنند در جنگ روانی با دروغپردازی نسبت های ناروای بزرگی را به دشمن منسوب کنند مثلاً جعفر قلیخان دورکی بوسیله هم نامش کشته شد، که معلوم شد از اصل دروغ است، و هدف توجیه اعمال و جنایات خودشان بوده است،که دشمن را منفور کنند.

یا نفع آنها در این است، که مسئله هالوزال و نامدار خان  را وسیله ای برای اختلاف افکنی بین برادران هزاران ساله بهداروند کنند، که هر عقل سلیمی بستگی جاوید بین برادران بهداروند را به عینه در طول 200 سال گذشته بخوبی می بیند،

بنام رشید ترین طوایف بهداروند مانند بلیوند، و دیگر طوایف بهداروند از دشمنان گذشته بهداروند تمجید میکنند، و بزرگان بهداروند و دیگر طوایف را تحقیر میکنند، ولی کار آنها آب در هاون کوبیدن است.وکسی این دروغ پردازیها را باور ندارد.

دورکی ، بهداروند، بابادی ، دینارانی، و تمام طوایف چهار لنگ در طول حیات تاریخی خود همیشه با اتحاد و دینداری و صداقت و کارو تلاش برای معاش توانسته اند، موجودیت خود را با برادری و اتحاد بین خود استوار کنند و هیچ گاه فریب نفاق افکنان بیگانه و سودجو را نخورده اند، ونمایش درستی از همبستگی خودبه جامعه جهانی معرفی کرده اند، افتخار بختیاری این است که تن واحده هستند، و ایرانی و مسلمان شیعه اثنی عشری هستند، و این وحدت دین و نژادو حمیت ملی ناگسستنی است، و مهاجمین و مهاجرینی که با هدف مضمحل کردن این وحدت تلاش کرده اند، اکنون عکس خواسته خود را در مردم دلیر و متعصب بختیاری مشاهده میکنند. اگر عمری باقی ماند پس از اتمام تاریخ بهداروند، به تاریخ سایر طوایف بختیاری هم پرداخته خواهد شد .

برخی از عزیزان مرا دعوت به تبادل لینک میکنند، ضمن تشکر از آنها شخصاً تمایلی به این کار ندارم ولی بطور خود کار وبلاک این امکان را در اختیار همه گذاشته است، در نتیجه هرکس که دوست دارد، میتواند استفاده کند،علاقه من تنها کاری است، که در اینجا در باره تاریخ بهداروند انجام میدهم، دوستان بنده اگر میتوانند، نکات تاریکی از این مسئله را روشن کنند، بما لطف کنند،و مطالب غیر تکراری خود را بفرستند، تا به غنای تاریخ بهداروند بیفزایند، مثلاً کار جدید جناب آقای راشدی محققانه و بدیع است، و من با اشتیاق آنرا مطالعه کرده ام و توصیه میکنم از آن استفاده کنند.برای ما کمیت بازدیدکنندگان سایت در اولویت نیست، بلکه کیفیت مهم است.

از من خواسته اند، در کمپین انتخاباتی یا مسائل اجتماعی مشارکت کنم، ضمن تشکر از اعتماد آنها بدلیل کهولت سن و عدم علاقه شخصی و مشغله زیاد تحقیقاتی توان صرف وقت در این امور را ندارم . ولی آرزوی توفیق نیکان را دارم.

عزیزی بنام  بابا حیدراطلاعات جالبی در مورد بهداروند های  شهربابا حیدر داده اند. من کار ایشان را تحسین میکنم.و ای کاش ایشان یا کسان دیگری بتوانند منطقه دقیق جغرافیای سکونتی ایلات و ایل راه ها را جهت یک تحقیق در مورد توسعه اقتصادی بختیاری با عکس برای ما ارسال کنند،تا طرح خود را تکمیل کنم. زیرا به نظر ما شهرک های چند منظوره راه برونرفت بختیاری از عقب افتادگی تاریخی توسعه و پیشرفت اقتصادی ، بدون یکجانشینی عشایر است، و این راهی است، که بدون صدمه زدن به تولید سنتی  واستفاده از گیاهان کوهستانی برای چرا می توان تولید سنتی را داشت، ضایعات را کم کرد، وسرریز جامه عشایری و خانواده های عشایری  رادر شهرک های چند منظوره اسکان داد، وبرای صنایع تبدیلی عشایر و گردشگری و آموزش ، سلامت  و ارتقاء خانواده عشایر و مسائل مشابه بسیج کرد، و کار چرای احشام را متناسب با موقعیت بهبود داد و نیمه صنعتی کرد، و به افزایش تولید منتهی کرد.

برادر عزیزی بنام هویزی خواسته اند از طایفه آلی جمالی یا عالی جمالی که مادر بهداروند ایشان از آن طایفه هستند ایشان را راهنمائی کنم، بنظر ما ایشان باید خواسته خود را با همین نام ها که نوشته شده اند پیگیری کنند، تا به نتیجه برسند، و نام الجمالی درست نیست، زیرا این طایفه وجود دارند، و الجمالی نیستند.بلکه عالی جمالی یا به لهجه بختیاری آلی جمالی هستند و برادران و منسوبین ما هستند.

شاد باشید و مطالب را دنبال کنید.

مالیات یا باج خواهی سلاطین قاجار

رفتن حسینقلیخان دورکی نزد معتمد الدوله

خسرو خان پسر حسینقلیخان دورکی در خاطرات خود میگوید: "درحالیکه محمدتقیخان چهار لنگ دوران جنگ و گریز را با معتمد الدوله میگذرانید، کلبعلیخان (دورکی) که خدمات شایان توجهی به منوچهر خان معتمد الدوله (گرجی) در راه دستگیری محمد تقی خان و عبور سپاهیان ( و توپ خانه سنگین) او از زرده کوه بختیاری نموده بود، درقسمت عمده ای از خاک بختیاری حکومت داشت، چند سالی از ریاست (عمو) و پسرش ابدال خان نگذشته بود، ( که حسینقلیخان و برادرانش زمزمه احقاق حق نمودند. ولی کنار زدن عمو کار آسانی نبود. )  زیرا کلبعلیخان دورکی مردی زیرک بود، و دولت قاجار بخاطر اینکه کلبعلیخان دورکی در قلع و قمع محمد تقی خان چهارلنگ  جانفشانیهای زیاد و کمک های موثری کرده بود....و کاملاً با اهداف معتمد الدوله موافق و همراه بود، بی اندازه طرف توجه و علاقه شخص معتمد الدوله بود.

( چند بار زد و خورد بین حسینقلیخان و برادرنش با کلبعلیخان دورکی به او آموخت ، که این شیوه و روش به زیان آنها است. و درنتیجه) مخالفت با کلبعلیخان که نماینده و طرف توجه  (دولت قاجار) در بختیاری بود، مخالفت با دولت قلمداد میشد..."

حسینقلیخان در پی فرصت مناسب ، و کشف پاشنه آشیل ، یا چشم اسفندیار روئین تن و نقاط ضعف  عموی خود کلبعلیخان دورکی و عمال دولت بود. این نقطه ضعف یعنی اخذ مالیات یا باج خواهی از مردم توانمند وبنا حق را از گذشتگان فرا گرفته بود، و دیده بود، هرکس در جهت تامین منافع نامشروع شاهان از جمله شاهان قاجار خدمت کند، علاوه بر اینکه از هر نظر، از جمله حمایت نیروی نظامی، و مالی مورد توجه شاه قاجار است،  خود نیز سهمی از غارت دارد. مهم نبود، که قربانی، بدهی مالیاتی نداشت باشد. تمام حکام بختیاری حد اقل در دوره صفویه و تا انقلاب مشروطه در زمان قاجاریه همیشه در معرض خطر غارت و باج خواهی این سلاطین و عوامل آنها  بودند. افراد عادی که دیگر نه رمقی داشتند، و نه توان مالی، وهمین نیاز این سلاطین بقول خودشان برای معمور کردن خزانه، علت اصلی یاغی جلوه دادن ثروتمندان درستکار و مسلمان بود، و بسیاری از آنان را به کشتن و نابودی مال و منال خود کشاند. رمز موفقیت حسینقلی خان در جلب نظرحکومتگران قاجار، و درک همین نکته و نیاز سلاطین زمان خود  بود. جمع آوری مالیات اضافی از سوی کلبعلیخان دورکی به تعویق افتاده بود، حسینقلیخان دورکی بدلیل جنایات خود و برادرانش و کشتن آعلیداد خدر سرخ و فرزند خرد سالش از قدرت کنار گذاشته شده بودند،  

زمانیکه مالیات یا باج خواهی سلاطین و عمال آنها عقب می افتاد حکام دست نشانده آنها با همه خدمات و جانفشانیهای نوکرمابانه خود، مطرود میشدند، وسلاطین این بندگان خود را به راحتی کنار میزدند، واگر یکی از آنها ایستادگی میکرد، یاغی، راهزن و هزاران عنوان مشابه را بدست می آورد.

دلیل عمده نیاز شاهان قاجاردر ارتباط با دو مسئله اصلی بود: 

1- هزینه  جنگهای ایران و روس و هزینه جنگهای ضد استعماری محمد شاه قاجار با دولت انگلیس در هرات بود ،

 2-هزینه های سرسام آور اولاد و احفاد فتحعلیشاه قاجارو  محمد شاه هم مشکل دیگر شاهان قاجاربود. هریک از بستگان شا هان فوق هم  خود تشکیلاتی  در حد دربارشاه  و مشابه یا در حد پدران خود داشتند، که بسیار پر هزینه بودند. و به این هزینه ها هزینه های عوامل شاه و درباریان نیز افزوده میشد.

مردم عادی بسیار فقیر بودند، و از عهده سیر کردن شکم خود و فرزندانشان بر نمی آمدند، و چیزی برای پرداخت مالیات نداشتند، باو جود این، از تعرض عوامل حکومت در امان نبودند، و با چوب و فلک و انواع شکنجه آخرین داشته آنها را به زور میگرفتند.

 صنعتی و جود نداشت، و تنها تولید کنند گان عشایر و کشاورزان بودند، ومحصولات اصلی پرورش احشام ، گندم و جو ، میوه و سایر محصولات کشاورزی و دامپروری بود، و گروه توزیع کننده که دسته دوم مالیات دهنده های عمده  نیزبودند، کسبه و بازاریان سنتی بودند.

و هر دو گروه نیز بدلیل اعتقادات راسخ مذهبی و خدا ترسی، بسیار دقت میکردند، که از شارع شریعت خارج نشوند و به حرام و کسب در آمد حرام  برای پرداخت باج شاهی گرفتار نشوند. لذا نمی توانستند، خواسته آنها را برای باج خواهی زیاد تامین کنند.

ولی حکومتگران قاجار و عوامل آنها این واقعیت را درک نمی کردند، و تنها به نیاز نامشروع خود می اندیشیدند. و در جهت کسب در آمد از عوامل تولید و توزیع جامعه زمان خود هر ستم و جنایتی را حق خود میدانستند.

 این شیوه اخذ مالیات خارج از توان عوامل تولید و توزیع بود. ولی عوامل حکومت با زور احشام و انبارها و هر مالی را که از آنها می یافتند، مصادره میکردند، و اگر نمی یافتند، با زور و فلک کردن آنها و شکنجه های وحشتناک و قتل آنها اموال پنهان شده آنها را تصاحب میکردند.

بدیهی است، عمال حکومت در این ستمگریها باید ازبین افرادی انتخاب میشدند، که فاقد هر نوع عواطف انسانی و اعتقاد واقعی دینی باشند، و در اصل " قره نوکران" حکومت قاجار بودند. (و درسخن امیر کبیر به خان دورکی  این وظیفه نوکری کاملاً مشخص میشود.).

 این شیوه ستمگری برای اخذ مالیات بقدر کافی زمینه های نارضایتی از حکومت گران  را در جامعه ستم دیده ایران آنروز فراهم کرده بود، که حادثه در گذشت محمد شاه قاجار، سبب بقدرت رسیدن شاه جدید قاجار ناصرالدین شاه شد. ولی خزانه خالی بود ، و وزیر اعظم شاه جدید ، امیر اتابک  " امیر کبیر" بعدی هم نمی توانست ، معجزه کند.

این عوامل،این فرصت را برای حسینقلیخان دورکی فراهم کرده بود، تا او خود را به بازیگران سیاسی در بار شاه جدید نزدیک کند. او با شهرتی که در نزد عوامل حکومت ، نظیر منوچهرخان معتمدالدوله داشت، وبا توصیه معتمدالدوله به  جانشین خود شاهزاده احتشام الدوله فرزند عباس میرزا و عموی ناصرالدین شاه برای معرفی به شاه قاجار،  به  امیر کبیر بعدی که آن زمان اتابک اعظم  نامیده میشد معرفی شد. و از این طریق جواز ستمگری و زور گیری را  با "استقلال تمام" بکمک آنها از شاه قاجارو عمال دولت بدست آورده بود.

پس از اینکه حسینقلیخان دورکی بخاطر جنایتهای خود علیه عمو و عموزادگان وآعلیداد خدر سرخ توسط سهام الدوله ارمنی حاکم بختیاری .. و از منسوبین منوچهر خان معتمدالدوله عزل میشود، پس از چندی که تحت تعقیب قوای دولتی و ایلخان جدید بختیاری بود، بناچار در دزفول خود را به اردوی سهام الدوله معرفی میکند، و در آنجا تحت نظر قرار میگیرد.

پس از حدود یکسال از این واقعه اتفاق نادری رخ میدهد، و خانلر میرزا احتشام الدوله حاکم خوزستان      میشود، و دشمن خان دورکی معزول میشود. این اتفاق در اوایل سلطنت ناصر الدین شاه روی میدهد.

رویداد دیگر مرگ معتمد الدوله حاکم جدید اصفهان بود، که یک دشمن دیگر خان دورکی را از راه پیشرفت او دور کرد.

خان دورکی با انتصاب احتشام الدوله مجدداً ناظم بختیاری میشود، ولی او خود را  ایلخانی مینامد. حسینقلی خان این زمان با استقلال تمام وارد بختیاری شد. دیگردر بختیاری هفت لنگ کسی نبود، مگر جعفرقلیخان پسر اسد خان، او هم تاب مخالفت نداشت.

حسینقلیخان دورکی در سنه‏ 1299 هجری قمری ایلخانی شد و در 1306 قمری معزول شد. پس از یکسال باز ایلخانی شده تا روز جمعه‏ بیست و نهم جمادی الاول سال 1317در دوره سلطنت ناصرالدین شاه ایلخانی بود. ( ایشان مجموعاً حدود 16 سال و شش ماه ایلخانی بودند.).

چه کسی دزد ، راهزن، و یاغی بود.

به این مکالمه بین شاه قاجار و اتابک اعظم و حسینقلی خان دورکی از خاطرات فرزندش خسرو خان توجه کنید.

اتابک برای معرفی او بشاه عرض میکند: " حسینقلی خان بختیاری است."

 به گفته سردار ظفرشاه فرمود: "حسینقلی خان دزد همین است؟!"

باز بنا به نوشته  خسرو خان، امیر اتابک عرض کرد:" قربان حسینقلیخان ناظم بختیاری است،که از اقبال شاه دزد ها را از قلل جبال فرود آورده قلع و قم میکند." ( آیا براستی امیر کبیر بعدی از سوابق این خانواده و خان دورکی بی اطلاع بود؟ پاسخ این سوال دور از دانش امیر کبیر است.).

چند روزی ( حسینقلی خان در سلطانیه ) در اردو بود. امیر اتابک بسیار با او همراهی کرد. چون اجازت خواست باز گردد.

امیر اتابک به حسینقلیخان گفت:" حسینقلیخان من اتابکم، مرا میشناسی ! اگر خدمت بدولت کردی روز بروز رتبه ات بالا میرود، و اگر خلاف کردی خودت را تمام کردی."

لقب ناظمی را باو داده ، گفت:" چون بولایت رفتی موسی خان بابادی را دستگیر کرده بفرست تهران."

( آیا براستی امیر کبیر چنین دستوری به او داده بود؟ مطالب ذیل این موضوع را مبهم میکند.)

خسرو خان باز میگوید:

این موسی خان( بابادی مردی محترم ودرستکار بود، و مورد وثوق بختیاری ها بود.) حسینقلی خان به جانکی سرد سیر رفته رستم خان پسر شاهرخ خان حاکم جانکی را مطیع خود کرد، و مالیات آنجا را که رستم خان به حاکم میداد، جزء ابواب جمعی خود کرد. سپس میرزا موسی خان ( بابادی) را گرفت آورد. چغاخور( دستگیر کرد.) .

این موسی خان همیشه دم از دوستی اولاد فرج اله خان (اسماعیل خان ایلخانی بختیاری در دوره حکمرانی سهام الدوله )میزد. چون دختر فرج اله خان زن او بود. بیچاره خیانتی هم بدولت نکرده بود.

حسینقلی خان اورا با برادرش رضاقلیخان ایل بیگی به اصفهان فرستاد.، در بین راه پسر موسی خان که از اصفهان به بختیاری می آمد، با کاروان پدر در بند، خود روبرو میشود، آن اجل رسیده را هم رضا قلیخان ایلبگی دستگیر میکند، و به اصفهان میبرد. از قضا شاه با میرزا تقیخان امیر کبیر در اصفهان بودند.بحکم امیر کبیر هر دو را فورا سر زدند. ( هیچ محکمه ای درکار نبود، و هیچ جرمی ثابت نشد، ولی سعایت خان دورکی و نیاز شاه و در بار قاجار به اخذ باج  این جنایت را برای عبرت تاریخ بشریت به یادبود باقی گذاشت ، که بعداً عنوان عدالتخانه یکی از خواسته های اصلی مشروطه خواهان میشود. ( آیا این دو مظلوم بختیاری شایسته آن نیستند، که دراین زمان مجسمه های آنها بعنوان قربانیان عدالتخواهی در میادین شهر های بختیاری نصب شود. ما برای خوش نامی باید از قهرمانان واقعی خود تجلیل کنیم، بدیهی است، اگرما ضد قهرمان را با فریبکاری قهرمان بنامیم، وجدان بیدار مسلمانان و انسانیت را از خود آزرده ایم، و بخاطر خطای خود نباید گله کنیم، که چرا فلان رسانه بیشتر به  ستارخان ، باقر خان و میرزا کوچک خان توجه دارند، واز آنها تجلیل میکنند. ).

 متاسفانه این شیوه بی قانونی بسیاری از بزرگان و محترمین طوایف و اصناف ، ازجمله شخص امیر کبیر، و جعفرقلیخان بهداروندرا بکام مرگ کشاند. جعفر قلی خان در زمانی که کشته شد، بیش از بیست و چند سال بود، که هیچ سمت و مسئولیتی نداشت. و در دوره کهولت و بازنشستگی بسر میبرد.).

خسرو خان میگوید:" شنیدم وقتی حاج ایلخانی( در محل) خان میرزا بود، که ایل بابادی عکاشه آنجا بود، و بایستی بپدر من مالیات بدهند.( زیرا ) جزء دورکی ها بودند. ( ولی) همین موسی خان (بابادی) اورا جواب داد، بقول بختیاریها گلیم را از زیر پایش کشید. این مخالفت موسی خان هم عقده بود، در دل پدرم ( حسینقلی خان دورکی) ".

 ( کشتن بیگناه دوم ، فرزند موسی خان خود دلیل اعتماد بی مورد امیر اتابک به کارناظم کاملاً مستقل خود در بختیاری بود، و کار او خودرائی حسینقلی خان را نشان میدهد. و از طرفی نیاز شاه تازه قاجار را  به باج گیری آشکار میکند.)

چون حامی اصلی حسینقلیخان در این جریانات امیر کبیر بود، خسرو خان میگوید: " پدرم این اواخر افسوس میخورد، ک چرا نوشتجاتیکه از امیر اتابک داشتم، بخانلرمیرزا احتشام الدوله که حاکم لرستان و عربستان بود دادم . اگر نداده بودم، در دربار ناصرالدین شاه مرا بکار میآمد."

شاد باشید ومطالب را دنبال کنید.

بهداروند در کتب تاریخی محاصر

بخش نخست

تاریخ نویسی

 اولاد حسینقلیخان

از بین  اولاد حسینقلیخان دورکی تنها دو تن به تاریخ نگاری علاقمند شدند،  اولی علیقلیخان سرداراسعد است، که با هدف معرفی تاریخ و سرگذشت خانواده خود ، به کمک لسان السلطنه سپهر و چند مترجم ، و نویسنده متن اصلی تاریخ بختیاری را بر اساس نظریه های زمان خود فراهم کرد، و سپس با روایت خود، سرگذشت اجداد و فامیل خود را به آن منضم کرد. این کتاب که اولین کتاب نسبتاً جامع در مورد تاریخ بختیاری در زمان خود بود. با وجودی که ابهامات و نواقص آشکاری داشت، و تا حدودی از نظریات سفارش دهنده جانبداری  میکرد، باید اذعان کرد، که در نوع خود ، از کار برادرش خسرو خان سردار ظفر ارزشمند تر است، با وجود این ، بدلیل بزرگ نمائی خانواده خود که صفحات زیادی را از تاریخ فوق الذکر اشغال کرده بود ،بین مردم ایران بویژه بختیاریها پذیرش گسترده ای نیافت.  از طرفی این خانواده در اوج قدرت ، بخاطرعملکرد منفی خود و اجدادشان ، و بی توجهی به فقر و نابسامانی مردم تحت سلطه خود،  بسادگی بازی را به رضا خان میر پنج باختند، و پس از شکست قطعی از اولین شاه سلسله پهلوی از قدرت رانده شدند، و اولین اثراین شکست،  نشان داد، که این خاندان بر خلاف ادعای خود ، پشتوانه و ریشه حقیقی در بختیاری ندارند. و از آنجا که هدف خاندان پهلوی تضعیف این خاندان بود. سال 1355 شمسی بخش آخر کتاب  که تماماً بزرگنمائی سرگذشت خانواده و اجداد منسوب به سردار اسعد و هدف اصلی او بود، بدلیل اینکه مستند کافی نداشت، در چاپ  مربوط به جشنهای معروف به 2500 ساله حذف شد، وبخش باقی مانده که عمدتاً کار  لسان السلطنه سپهر و مترجمین ونویسندگان دیگر بود، چون مستند به مدارک و شواهد معتبرتری بود، بعنوان یکی از کتب برتر تجدید چاپ شد.

گفته شده است،  علیقلیخان سردار اسعدعلاقه وافری به تنظیم تاریخ بختیاری داشت ، و علاوه بر آن چاپ چند کتاب نیز با همت و کمک مادی و معنوی او انجام شده است. ایجاد امکانات مادی و کمک های معنوی برای ترجمه متون انگلیسی و آلمانی  در باره بختیاری ها نیز کاری در خور ستایش و تمجید ازاو است . علاوه بر آن تعداد زیادی کتاب با همت و کمک مادی او ترجمه و چاپ شده است.

ابهامی که وجود دارد، اینجا است، که کتابهای ترجمه شده او که اغلب ترجمه  تلخیصی  است . کم یاب و یا نایاب است. در نتیجه رفع ابهام از ترجمه برای یک محقق بیطرف به سادگی امکان پذیر نیست ، و گاهی ترجمه های جدیدی که از طرف برخی مترجمین مغرض و وام دار این خانواده بویژه در اوائل انقلاب چاپ شده است، از نظر محتوی بکلی با کار سردار اسعد متفاوت هستند، و گاها چیزی در حد هتاکی به دشمنان این خاندان هستند. ( مثلاً ترجمه دلبخواه مرحوم مهراب امیری فرزند مرحوم قاید علی مکوندی درکتاب" سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران" نشر وحید 1367 صفحات 268 تا 270، که باید مشابه کار سردار اسعد باشد، ولی هیچ  شباهتی با  ترجمه مورد تایید سردار اسعد در" تاریخ بختیاری"( در مقاله " رفتن لیارد به دز جعفرقلی خان ) ندارد. و بنظرمیرسد، ایشان همان گفتار مرحوم خسرو خان را بجای ترجمه لیارد تکرار کرده اند؟ بگذریم از حواشی و تفسیر های ایشان که الحق در بی حرمتی به جعفرقلیخان بهداروند سنگ تمام گذاشته اند. شاید اگرآقای مترجم فوق به کمک آقاخان بختیار بختیاریها قائم مقام شرکت نفت سابق در شرکت نفت استخدام نمیشد، و وبورسیه انگلستان نمی شد، ما ترجمه بهتری از ایشان داشتیم.).

پسر دیگر حسینقلی خان دورکی که کار خاطره نویسی کرده است، خسرو خان سردار ظفراست.  ولی کار او را نمی توان تارخ نویسی نامید. بلکه او عمدتاً قصد ثبت خاطرات زندگی خود را داشته است، وعلاوه بر آن هدف اصلی او هم بزرگنمائی خانواده خود و انتقامجوئی از دشمنان خود و خانواده خود بوده است.

گفته شده است :" بزرگترین خصیصه و صفت پسندیده ای که میتوان برای او برشمرد همانا تهیه و تنظیم خاطرات زندگی خود وبرخی موضوعات در مقطعی از تاریخ بختیاری است. که برخی از این نوشته ها به روشن شدن حوادث  و وقایع آن دوران کمک میکنند.".

 در باره سردار اسعد گفته اند:" حاج علیقلی خان با پنجاه سوار بختیاری فقط مراقب حفظ جان امین السلطان بودند. پس از عزل اتابک در سال 1321 قمری سردار اسعد به‏ اروپا رفت و مدت زیادی در اروپا خصوصا در پاریس‏ اوقات خود را می‏گذراند(یکی از علت‏های اصلی‏ مسافرت حاج علیقلی خان به فرنگ را به جهت‏ معالجه‏ چشم ذکر کرده اند.)

تولد سردار اسعد در سال 1274 قمری بوده و در نیمه دوم محرم سال 1336 قمری در سن 63 سالگی در حالیکه از هر دو چشم کور و از هر دو پا فلج شده بود درگذشت ،  و در تخت پولاد اصفهان به خاک سپرده شد.وی را از نظر شخصیتی مردی‏ متین،فهمیده،سنگین،عاقل،بردبار،باگذشت، نظر بلند،معارف خواه و مروج چاپ کتب نامبرده اند.

 اما مخالفان سنگین ترین اتهام اورا عضویت در فراماسونی ، کنار زدن و خانه نشین کردن ضرغام السلطنه فاتح اصفهان در جریان جنبش مشروطه، و موافقت ضمنی او با دارزدن شیخ فضل الله نوری و چند مورد دیگر میدانند.

گفته میشود: به دستور وی عده ‏ای از جوانان بختیاری برای‏ تحصیل علم به خارجه روانه شدند.همچنین به تشویق‏ وی کتب زیادی از قبیل سفرنامه‏ های برادران شرلی و تاورنیه و مجلدات کتب آبی انگلیس راجع به ایران‏ ترجمه شد.علاوه بر اینها و مهمتر از همه کتاب«تاریخ‏ بختیاری»به دستور و همت وی تألیف و چاپ شد.".  "تاریخ بختیاری" به دستور حاج علیقلی خان‏ سردار اسعد وتوسط عبد الحسین لسان السلطنه سپهر تالیف و به عبارتی تحریر یافته است.البته علاوه بر تالیف، در قسمت‏های زیادی از کتاب،گزارش‏ها و اطلاعاتی از آثار دیگر و همچنین ترجمه‏ منابع‏ خارجی گنجانده شده است.

بنابراین تألیف کتاب در یک زمان و توسط یک نفر صورت نگرفته است بلکه در اصل تألیف و ترجمه‏ یک‏ گروه 14 نفری از سال 1327 قمری مقارن با سال سوم‏ مشروطیت تا 1333 قمری بوده است:

سردار اسعد بختیاری(مؤلف):همانطور که‏ گذشت این کتاب زیر نظر و به دستور او نگارش یافته و علاوه بر ویرایش و حذف و اضافه‏ قسمت‏هایی از کتاب،بخش‏هایی را هم خود تألیف کرده که در هر قسمت با عبارت«نوشته سردار اسعد»نام او ذکر شده‏ است.خود وی در پایان کتاب چنین نوشته است:«کتاب‏ تاریخ بختیاری را چون به اینجا رسانیدم دیگر حالت‏ نوشتن برایم باقی نماند،سه سال است چشمم نابینا و دست و پایم سست و انحراف مزاج از جاده صحت با خیالاتم مساعدت نمی‏نماید.کتابی که به نظر قارئین‏ می‏رسد هفت سال قبل شروع شد.دو سال اول ملک‏ المورخین مشغول نوشتن بوده،چهار سال به واسطه بروز موانع، متروک افتاد و مجدداً امسال سلطان محمد خان‏ به اتمام بقیهء آن پرداخت.علت آنکه نمره صفحات آن‏ چنانچه رسم است نوشته نشده این است که بعضی از جزوات آن در موقع مراجعت از فرنگستان دیدم که‏ نگارنده مبنی بر مبالغه و اغراق نوشته آن‏ها را برداشتم و سوزاندم و از این جهت تعیین عدّه صفحات ممکن نشد.

آنچه در اینجا ( تاریخ بختیاری) ملاحظه می‏شود قابل کمال اعتماد و اطمینان است.علیقلی بختیاری،به تاریخ شهر رجب‏ المرجب 1333 هـ.ق ساعت 15/1 یکشنبه بعد از ظهر"

ما نیز در این مختصر که منظور رفع ابهام از تاریخ بهداروند، و خوانین بهداروند است، با تحقیق  در کار این دو برادر استنباط خود را بر اساس کار این دو بیان خواهیم کرد. بدیهی است، چون کار برادر بزرگتر علیقلیخان سردار اسعد را بسیار منصفانه تر میدانیم ، ودلیلی برای توجه بیشتر به آن نداریم، از آن کمتر سخن خواهیم گفت.

کار های دیگر افراد این خاندان نظیر سرهنگ اوژن ودیگران تا آنجا که من دیده ام ، کم و بیش مشابه کار سرداراسعد هستند. وحتی نقش اعمال نظر شخصی در آنها کم رنگ تر است. ولی کارهای نویسندگان وام دار این خانواده بویژه مرحوم مهراب امیری در مورد جعفرقلیخان بهداروند، کلاً باز تاب ادعاهای سردار ظفر و حتی تند تر از ایشان است. کافی است متن چاپ شده در مقاله رفتن لیارد به دز جعفرقلیخان و متن گفتار لیارد را با مثلاً نوشته مشابه آقای امیری مقایسه کنید تا عمق بی انصافی ایشان را در قلب واقعیتی در پوشش ترجمه مشاهده کنید. البته از انصاف نباید گذشت، که ایشان هم در ترجمه و نوشته های خود مطالب مفیدی را هم در مورد بهداروند ها بما هدیه کرده اند.

در اینجا به کار خسرو خان سردار ظفر برادر کهتر سردار اسعد میپردازیم ، و برای اینکه نقد ما با دید منفی همراه نباشد، ابتدا از محاسن کار ایشان شروع میکنیم ، بدیهی است، در این مختصر هدف نقد در ارتباط با مطالب و نوشته های نامبرده در باره مردم بهداروند است.

با این مقدمه مروری بر کار او میکنیم.

برخی نوشته های خسرو خان دورکی پسر حسینقلیخان، که برای ارجاع به منبع از جهت تاریخ بختیاروند ها مفید است. بشرح ذیل است :

1- دختر پنجم نجفقلیخان صمصام السلطنه خواهر سوم( امی) چراغلیخان ، زن کلبعلی خان بختیاروند است.   ( به نسبنامه خوانین بهداروند رجوع شود. ایشان ابتدا همسر اسد خان دوم بودند، که همراه برادر خود غلامحسین خان در واقعه بادامک کشته شدند، به مقاله نقش بهداروند ها در جنبش مشروطه مراجعه شود.).

2- دختر دوم علیقلیخان سردار اسعد وخواهر امی جعفرقلیخان سردار اسعد دوم  زن علیرضا خان بختیاروند پسر رحیم خان ارشد الدوله بختیاروند است. ( به مقاله نقش خوانین بهداروند در نهضت مشروطیت ایران رجوع شود).

 3- دختر چهارم خسرو خان سردار ظفر زن یوسف خان عجمی ( بهداروند)است . شوهرش چند سال پیش حاکم جانکی بود. همانجا بمرد. (و) او به برادر شوهرش شوهر کرد.

4- دختر جعفرقلیخان بختیاروند زن ابوالفتح خان بود و حاج چراغلیخان سیف نظام از این دختر است.

5- قاسم خان بختیاروند،( سردار ظفر دائی  او است.؟)، رحیم خان ارشد الدوله بختیار وند، اسدالله خان بختیاروند اسد خان دوم داماد صمصام السلطنه و، نوه اسد خان شیر کش، و برادرانش غلامحسین خان بختیاروند، و کلبعلیخان بختیاروند ( به نسب نامه خوانین بهداروند رجوع شود) و آ رمضان پسر ملاعلی شیرعلی علاءالدین وند و نصرالله خان پسر علیخان بختیاروند ( در جنگ بادامک) حضور داشتند. اسدالله خان بختیاروند (اسدخان دوم نواده اسد خان شیرکش) و برادرش غلامحسین خان دراین جنگ در راه مشروطیت کشته شدند.

5- کشته  های بهداروند در جنگ با نایب حسین کاشی د ر کاشان آعلیمحمد پسر آ خان بابا بختیاروند،( دائی ایشان سردار ظفراست ؟)

6- مادر حاج سلطانعلی خان شهاب السلطنه دختر حسین خان نوه جعفر قلیخان بختیاروند بود.

7-  مادرعلیرضاخان پسر غلام حسین خان سردار محتشم دختر حسینقلیخان پسر بزرگ جعفرقلیخان پسر اسد خان بختیاروند است، علیرضا خان با لقب امیر اکرم داماد ظل السلطان بود.

8- بی بی زینب دختر حاج ایلخانی در ازدواج چهارم خود زن سهراب خان بختیاروند شد. این زن هفت بار شوهر کرده است ، و مشهور ترین شوهر او ضرغام السلطنه بود.

9- اسدالله خان سالارمکرم برادر سلبی ضرغام السلطنه پسر رضا قلی خان ایلبگی ، مادرش دخترجعفرقلیخان بختیاروند بود. یک خواهر امی سلبی هم داشت، که جوان مرگ شد. این دختر زن سلطان محمد خان  بود، و پس از مرگ آن دختر، خواهر امی سلبی دیگرش زن سلطان محمد خان سردار اشجع پسر حاج ایلخانی شد.

10- دختر مصطفی قلیخان زن آقا محمد قلیخان بختیاروند پسر جعفرقلیخان بختیاروند بود.

11-  کشته شدن دادود خان بختیاروند 1243 هجری قمری

12- وفات اسد خان بختیاروند 1234 ( این تاریخ نادرست است، زیرا اسد خان سال 1337 از شاهزاده محمد علیمیرزا دولتشاه جدا شد و به بختیاری بازگشت.و سالها پس از آن زنده بود.).

13- کشته شدن محمود خان بختیاروند در جنگ دره راز 1242 هجری قمری ( برادر داود خان بختیاروند پسران عبدالله خان برادر اسد خان ؟).

14 شبیخون زدن جعفرقلیخان پسر اسد خان  12 محرم 1251 به جعفرقلیخان و کلبعلیخان دورکی و شکست او .

15- کشته شدن جعفرقلیخان بختیاروند پسر اسد خان بحکم حشمت الدوله در بروجرد 1285 هجری قمری.

16- ( پس از عزل حسینقلیخان ایلخانی از سوی سهام الدوله حکمران خوزستان  و انتساب اسماعیل خان از اولاد فرج اله خان به حکومت بختیاری، حسینقلی خان دورکی تصمیم به دور کردن خود و خانواده از ترس انتقام میشود) خسرو خان از قول پدرخود حسینقلی خان ایلخانی سابق میگوید:" ... کس فرستادیم، نزد جعفرقلیخان بختیاروند پسر اسد خان ، که همیشه یاور و کمک مردم کم زور بود، و از وی طلب یاری کرده کمک خواستیم." او پیغام داد:" کار من از شما بد تر است، حکومت بختیاروند را به سردارخان عموزاده ام؟ ( برادرش درست است، نسب نامه دیده شود.م) داده اند.

.

17- چند نفر در بختیاری بودند که خان نبودند، ولی از خوانین  اقتدار و نفوذ آنها بیشتر بود. ...3- آنادعلی راکی برجوئی دائی جعفرقلیخان بختیاروند که درجنگ نه هزار چغاخور کشته شد، و اکنون هم از نژاد راکی بسیار و بیشتر آنها دلاور و بیباک هستند. 4- نامدارخان منجزی بختیاروند که در سرآستان  بدست جعفرقلیخان اسد خان کشته شد. ...

18- حاج عبدالله خان بختیاروند پسر محمود خان بیچاره کش است. او تا چند سال پیش زنده بود و درسفر زیارتی به مشهد در راه خراسان فوت کرد.

19- داستان کشته شدن نجفقلیخان بختیاروند پسر اسدخان بختیاروند ( برادر جعفرقلیخان بختیاروند) بدست زهرابخان محمود صالح و خونخواهی هفت لنگ و چهار لنگ و محاصره قلعه لوط. وقدرت نمائی نامدارخان منجزی در جنگ.

20- ( جنگ دز شهی که تنها یک راه سواره دارد. که آنرا آستانه میگویند، و شکست دورکی ها و بابادی ها از جعفرقلیخان بختیاروند. و چهارلنگ ها)

خسرو خان میگوید:" ... هرچه اموال و حشم ( ازاولاد حبیب اله خان در محاصره دز شهی که در تصرف آنها بجا ) مانده بود ، بغارت رفت. جعفرقلیخان اسد خان ( بخاطر پیروزی) نشاطی داشت، به شاعر بلیوند، گدا علی؟ که صدای خوبی هم داشت، گفت بخوان ! گدا علی بلیوند بهداروند این شعر لری را خواند:

 از شهی تا قله تل نه زینه کشتم      هفلنگ خراو کردم ، چالنگ هشتم

این شعر بطبع خان بهداروند ( بسیار ) گران آمد، ( در اندیشه شد) که چرا بایستی هفت لنگ خراب شود. شبانه سوار شد ، برای (رفتن به) دز ملکان (و ) بخانه خودش رفت. وقتی محاصره ( کنندگان) دیدند، (فرمانده جنگ) جعفرقلیخان رفت. آنها هم ( دست از محاصره دز شهی کشیدند، و) به خانه های خود رفتند. ( پس از رفع محاصره)  شکست خوردگان اولاد حبیب اله خان و بابادی ها به ییلاق رفتند.

21- شاه مراد دالکی بختیاروند که در جنگ منار جعفرقلیخان دورکی ( پدر خسرو خان) را بدون فرمان اربابش ( جعفرقلیخان بختیاروند پسر اسد خان در ماه رمضان درحال روزه کشت . چند سال پس از آن جنگ در اصفهان گرفتارشد، (و) بدست حاکم ( افتاد) سبب چه بود . ندانستم.  کلبعلیخان در آنجا بود. اورا از حاکم ( اصفهان) خریده، آورد چغاخور امرکرد، اورا کشتند، و اورا در آتش بسوختند، و سزای او همین بود.

22- ( آقا زمان و آعلیداد با ابوالفتح خان پسر کلبعلیخان دورکی به جعفرقلیخان بختیاروند پسر اسد خان بختیاروند پناه بردند.

23- زن جعفرقلیخان بختیاروند ستاره خانم دختر کلبعلیخان دورکی بود، درویشخان از ستاره خانم بود. دختر جعفرقلیخان بختیاروند هم زن  ابوالفتح خان پسر کلبعلیخان دورکی بود. حاج چراغلیخان سیف نظام از آن دختر بود.

24- جنگ سرخون یا دو پلان سال 1264 هجری قمری بین ابوالفتح خان پسر کلبعلی خان دورکی  با کمک آعلیداد خدر سهر، با کمک جعفرقلیخان بختیاروند و توشمال خان لر دوست خان بهداروند. بر علیه حسینقلیخان دورکی و شکست حسینقلی خان دورکی از اردوی خان بهداروند بود.

25- شنیده ام وقتی ایل دورکی را مدت یکسال !!؟ به اسد خان بختیاروند داده بودند. مالیات آنها را گرفت....

26- مصطفی خان بختیاروند پسر عجم خان بختیاروند ( در زمان پهلوی اول و والی بودن سردار ظفر در کرمان ) حاکم بم و نرما شیر بود.

27- آقا رحیم ارشد الدوله هم نایب الحکومه دزفول بود.

28- کشته های بهداروند، اردوی سردار اسعد در فتح تهران : اسد خان دوم پسر درویش خان نوه جعفرقلیخان ، اسد خان با برادرش غلامحسین خان، نصراله خان پسر آ علیخان بختیاروند، آرمضان پسر ملا شیرعلی علاءالدین وند بختیاروند، کلبعلی خان پسر دیگر درویشخان برادر اسدخان دوم در این جنگ دو تیر خورد، و زخمی شد.

29-  بنظر میرسد، که طایفه بختیاروند که حالیه آنها را بهداروند میگویند، و یکی از  شعب طایفه هفت لنگ است،  چون مردمان دلیری بودند، و اکنون هم بهمان دلاوری باقی هستند، شاید وقتی رشادت فوق العاده از آنها بروز کرده (است). این ایل بزرگ ( بختیاری ) را به اسم آنها نامیده اند.

30- جنگ کلنچی سال 1227 هجری قمری بین بهداروند ها بریاست اسد خان بختیاروند و دورکی ها بریاست الیاس خان پسر ارشد فرج اله خان برادر حبیب اله خان دورکی روی داد.

31- نرگس خانم دختر رضاقلیخان دورکی که مادرش دختر جعفرقلیخان پسر اسد خان بختیاروند بود، زن حاجی نصراله خان قشقائی بود.

32- محمود خان بختیاروند بقول بختیاریها بیچاره کش  در جنگ دره راز سال 1242 که بین دو طایفه بختیاروند ها و دورکی ها رخداد کشته شد.

33- یکی از خوانین از اولاد شیخ زاهد زاده گیلانی، از اعقاب جهانگیر خان و پسرش خلیل خان  بدست باقر مشهدی چسبان بختیاروند کشته شد.

34- چراغعلیخان پسر بزرگ حبیب اله خان دورکی در جنگ کلنچی به سرداری اسد خان بختیاروند کشته شد.

35- درجنگ کلنچی در سال 1227 هجری قمری بین هفت لنگ ها ،  رئیس بختیاروند ها اسدخان بود ، که در گردی و دلاوری کمتر نظیر داشت. بهداروند ها درمقابل اردوی الیاس خان دورکی ( که از سوی سلسله قاجار حمایت و تجهیز میشد) تاب مقاوت نیاوردند، و ناچار به عقب نشینی شدند... آقا خان بختیاروند با برادرانش داود خان و محمود خان بختیاروند( فرزندان عیدالله خان؟ برادر زادگان اسد خان) گاومیش ها را به آب انداختند، و خود با پوشش گاو میش ها از آب گذشتند. و به اردوی (مجهز ) الیاس خان ( مردانه ) شبیخون زدند، وبیشتر اردوی (الیاس خان را این سه برادر دلاور بختیاروند متلاشی کردند.) و بیشتر مردم اردو گریختند.

36- اسب وزنه اسدخان از اسبهای بسیار اصیل نژاد عرب بود، سینه ای ستبر و یال و کوپالی عجیب داشت، در صورتیکه شکمش باریک و سرو گردن و کمر چنان ظریف و خوش ترکیب بود، که بیننده از دیدن چنین حیوانی سیر نمیشد. علائم مشخصه ای داشت . پیشانی او کشیده و چهار دست و پایش سفید ، و رنگ آن هم میان کرن  و کهر بود. بعلاوه باهنر هم بود. از کوه مثل بز (کوهی) بالا میرفت، ودر سرازیری چون مار بسرعت پائین می آمد، و مسافت زیادی ( هم ) خیز بر میداشت. ( پرش داشت).

37- تفنگ هجی اسد خان بختیاروند که از سوی دولت عثمانی به او داده شده بود، روی تفنگ شعری به زبان ترکی با آب طلا نوشته شده است ، که میرساند، که ( تفنگ ) ساخت دولت عثمانی بوده است، وچون پهلوی چخماق آن کلمه "اسداله الغالب"را نیز با آب طلا بطور وضوح و خوانا نوشته اند. بطوریکه شهرت دارد، معلوم میشود. این تفنگ از طرف دولت عثمانی باسدخان بختیاروند ... داده شده است. اما خصوصیات تفنگ از این قرار است:

طول تفنگ از انتهای قنداق تا نوک لوله 137 سانتیمتر است. طول لوله 98 سانتیمتر (است) ، که بوسیله پنج بست نقره  ( به قنداق)  پیجیده شده (است)، و ته قنداق نیز با یک صفحه نقره یکپارچه ، وسیله میخچه های ظریف بچوب اتصال یافته است. روی قسمتی از لوله و قنداق اشکال ظریفی طلاکوب شده ، و چوب قنداق هم از چوب  بسیار ممتاز و محکم معروف چیت که سابقاً مخصوص قنداق بوده است، ساخته شده ، و با صدفهای ریز و ظریفی روی آن صدفکاری شده است. وزن این تفنگ به تنهائی بالغ بر هفت کیلو، و درحال پر بودن یعنی با سرب و باروت وزنش از ده کیلو متجاوز میشده است. قطر دهانه داخلی لوله ( کالیبر) آن 23 میلیمتر بوده است. در صورتیکه تفنگ های معمول آنزمان قطر دهانه لوله های آنها از 10 الی 15 میلیمتر تجاوز نمیکرده است. در واقع این تفنگ بین شمخال و تفنگ سرپر معمولی بوده و همه کس نمیتوانسته است، آنرا بجای تفنگ معمولی بکار برد.

شاد باشید. مطالب را دنبال کنید.

بمناسبت میلاد منجی عالم حضرت حجت (ع)

 آسارا زل زنن، آفتو اسازن    

asara zele zanen aftu esazen

ستاره ها درخشش میکنند، که آفتاب ها بسازند.

  کُر خووه امام حسن  دنیا ایاهن

kor khoveh emam hasan donya iyahen

پسر خوب امام حسن عسکری(ع) بدنیا می آیند

مندیرت بیدیم بیوو که تی به رهته

mandirt bidim biyaw wo ti be rahte

منتظرت هستیم و چشم به راه تو هست

    شو و رو سیل ونیم ز در دراهه

sho wo ru seyl vanim ze dar derahe

شب و روز چشمان به در است تا بیائی

دیر بیده زیتر بیو ز غیبت گپ  

dir bide zitar biyao ze qibat gap

 غیبت کبرا خیلی دیر شده زودتر تشریف بیاور

   کفر گرهده عالم ز راس وا چپ

kofr gerede alame ze ras wa chap

کفر از چپ و راست جهان را گرفته است

شیعیون اخن ببینن عدل و دادت 

shiayon ekhon bebinen adl o dadet

شیعیان میخواهند عدل و دادگری ترا ببینند

بهداروند منجی زی، چش انتظارت

behdarvand monji zi chash entezart

بهداروندهای در طریقت منجی ( حضرت صاحب زمان) چشم انتظارت هستند.

عید مولود منجی بر شما مبارک باد

داستان عشق جعفر قلیخان بختیاروند به بی بی ستاره  به روایت سردار ظفر

مقدمتاً باید به خواننده یاد آوری شود، چون این راوی خسرو خان سالار ارفع سابق و سردار ظفر بعدی پسر حسینقلی خان دورکی، که در آخر از القاب گذشته خود تبری جسته اند، در بیان حقایق بسیار جانبدارانه عمل کرده اند، و به تکرار عناوین ناروا و مجرمانه ای که اثبات نشده اند، در حد هتاکی  به خان بختیاروند نسبت داده اند، ومتاسفانه نوشته های او مستندی برای  تمام نشریات مشابه بعدی شده اند. در این متن به رعایت حرمت قلم، این کلمات موهن و اتهامی ایشان  حذف شده اند ، وبرای شناخت بهتر این راوی تنها به یک شعر بختیاری ، که در باره قدرقدرت بودن ایشان سروده شده است بسنده میکنم.

قربوو سرت برم سردار ظفر                                  نهیب دا مسلمونی  ره دین کافر

qorbwe saret berom sardar zafar                 nehib da mosalmwe ra din kafar

ترجمه به فارسی معیّار: فدای سرت شوم سردار ظفر   نهیب داد مسلمانی ( از ترس او) کافر شد!!! چرا این حاجی مسلمان مخالفین خود را کافر میکرد. ما پاسخی برای آن نیافتیم.

خواننده را به بخش اول مقاله " رفتن لیارد به دز اسد خان برای دیدن جعفرقلی خان بختیاروند " جلب میکنم . لیارد سخنان همین شخص را که شایع شده بود. دروغ دانسته است. بنظر میرسد، آنها که سخنان نا درست ایشان را انتشار داده اند، و میدهند، و در نشر این دروغ ها اصرار دارند. باید در کار خود تجدید نظر کنند، و انصاف و اخلاق اسلامی را درنظر داشته باشند. تا بری الذمه شوند.

خسرو خان میگوید:

"کلبعلیخان دختری داشت ، بنام ستاره ،بسیار زیبا و خوش صورت و بدین مناسبت بستاره زلف مخملی معروف شده بود... و شعر زیر را دلیل مدعای خود میدانست.

ستاره زلف مخملی پستون اناری    چی خودت پیدا نداد به بختیاری

(ا شعار دیگری نیز در وصف او میگویند مانند شعرذیل:

ستاره خالک طلا پستوو اناری        چی تو مر پیدا ندا به بختیاری .

setare khalak tela peswe anari   chi to mar pida nada be bakhtiary 

     خالک :نوعی زینت زنانه است ، که بیشتر زنهای عرب با سوراخی در کناره بینی از آن استفاده میکنند.)

 آنچه جعفرقلی خان بختیاروند بخواستگاری  ستاره دختر کلبعلی خان میفرستاد. زیر بار نمیرفتند. تا اینکه ... جنگ بین او ( جعفرقلی خان بختیاروند)  با پدر و عموی ستاره ( کلبعلیخان و جعفرقلیخان دورکی)  شروع شد، و معروف است، که ستاره نیز در آن جنگ شرکت داشته و بنفع خانواده پدری همکاری میکرده و برای آنها سرب آب مینموده و گلوله میریخته است ، و با اینکه  مدتها از جریان جنگ گذشته و صلح بر قرار گردیده بوده است. باز هم حاضر نمیشده که بعقد جعفر قلیخان بختیاروند درآید.

روزی جعفرقلیخان بختیاروند شخصی را نزد جعفرقلیخان عموی ستاره فرستاد و او را به دز معروف خود یعنی محل مسکونی خود که همان دز اسد خان باشد. دعوت نمود. یاران و اتباع جعفرقلیخان مخصوصاً برادرش کلبعلی خان از رفتن به دز ممانعت کردند، و بیش از همه پیر مردی از طایفه بابا احمدی که آنجا بود. اصرار داشت، که نرود، و خود را با پای خود بخطر نیاندازد. ولی جعفرقلیخان ( دورکی) که مردی ساده و باصطلاح بی شیله پیله بود. باین حرفها ترتیب اثر نداد، و به آن پیر مرد بابا احمدی قول داد، که زود مراجعت کند، و شامی را که تهیه شده است، با هم صرف نمایند، و پس از آن بطرف دز کذائی که با اقامتگاه آنها فاصله چندانی نداشت. روانه شد.

قبلاً این را هم باید گفت، که جعفرقلیخان بختیاروند با جعفرقلیخان عموی ستاره گذشته از روابط ایلیاتی قرابت سببی دیگری هم داشت. باین شرح:

موقعی که حبیب اله خان پدر جعفرقلیخان در طهران  (بود.)بطوریکه داستانش قبلاً گذشت. بعنوان گروگان زندگی میکرد. اسد خان بختیاروند پدر جعفرقلیخان مورد بحث هم  با علی صالح خان  بختیاروند درتهران تحت نظر بودند.( اسد خان از طایفه علاءالدین وند بود، و علی صالح خان از طائفه عالی جمالی و هردو (طایفه) از ایل بختیاروند بودند.)

روزیکه دختران علی صالح خان بنام شاهیجان و ماهیجان برای تماشای تعزیه به تکیه دولت رفته بودند. فتحعلی شاه در آنجا شاهیجان را از زیر چادر سیاهی که بسر داشت .، می بیند، و طالب او میشود. پس از آنکه از هویت دختر جویا میگردد. از او خواستگاری میکند، ولی پدرش نمیدهد، و بهمین مناسبت اورا که نامش شاهیجان بوده است، شاه پسند نام نهاده اند، و برای بهانه اظهار نمودند، که معقوده جعفرقلیخان پسر حبیب اله خان است ، و روی همین اصل فوری دختر را در تهران بعقد جعفرقلیخان دورکی در میآورند... بنا براین، جعفرقلیخان پسر حبیب اله خان داماد ایل بختیاروند بود... بهر حال جعفر قلیخان بختیاروند نقشه خوبی کشیده بود. چون میدانست ، کلبعلی خان علاقه زیادی به برادرش دارد.  وجود جعفرقلیخان دورکی را که باین حیله بمحل خود کشانیده بود، مغتنم شمرد، و بکلبعلی خان پیغام داد، که اگر به برادرت علاقه مندی ، باید هرچه زود تر عقد نامه ستاره دخترت را برای من بفرستی ، و گرنه  اورا تا عمر دارد. در دز نگاه خواهم داشت. کلبعلیخان که منتظر چنین پیامی بود، و از طرفی هم با هیچ قوه و قدرتی نمیتوانست، بآن دز مستحکم دست یابد، و برادر را نجات دهد. ناچار شد ، بتقاضای او تن در دهد، و دختر خود را بعقد او در آورد. همینکه جعفرقلیخان بعلت موافقت کلبعلیخان آزاد شد، و پیش برادر برگشت، و چشمش بآن پیر مرد بابا احمدی افتاد، خنده ای کرد، وگفت . دیدی شام را تنها خوردی ، و منتظر نشدی ، تا من برگردم . پیر مرد در جواب گفت: "ای خان بخدا تا تو دارای این عقل و باین سادگی هستی، قول میدهم، (من ) از این شام ها زیاد بخورم.".

خلاصه جعفرقلیخان پسر حبیب اله خان مردی خداشناس و پرهیز گار و بسیار ساده و صاف بود. در صورتیکه هم اسم او جعفرقلیخان پسر اسد خان درست نقطه مقابل او بود. یعنی آئین درستی نداشت، وبسکه ... میکرد، مشهور بجعفرقلیخان ... شده بود، و بالاخره هم همین جعفرقلیخان ... ، جعفرقلیخان پسر حبیب اله خان را درجنگی که بین آنها در سال 1252هجری واقع شد. در محلی معروف به دو رگه منار ( درمیانکوه بختیاری) درحالیکه بنماز ایستاده بود. ( جای دیگر گفته است، درحالیکه روزه بود.) بقتل رسانید.

( تذکر: اگر تاریخ کشته شدن جعفر قلیخان دورکی  به روایت خسرو خان بختیار بختیاریها  یعنی سال 1252 هجری قمری درست باشد ، این تاریخ دو سال پس از بقدرت رسیدن جعفرقلیخان بهداروند است، و خان بهداروند در این سال جوانی حدود 23 ساله بوده است. و ادعای مدعیان که میگویند، او در سن پیری عاشق بی بی ستاره شده است، بی اساس است .م )

( تذکر دیگر: شاعر بختیاری از قول جعفرقلیخان دورکی قاتل اورا معرفی میکند.

 دو رگی رگه منار مردم زسرما       سرومه ز پشت بری چپ کور گرما

do ragi rage monar mordom ze sarma         sarome ze posht bori chapkore garma

ترجمه به فارسی معیّار:  ( در) دو راهی راه  (کوه) منار از سرما هلاک شدم    سرم را ( مردی) لوچ از طایفه "گرما" از پشت برید.

دراین جنگ خان بهداروند حضور نداشت. و این هم دروغی دیگر از خسرو خان است.

"جعفرقلیخان بختیاروند که... مردی ... و عیاش بود، از دیر زمانی عاشق دلباخته این دختر شده بود، و آنچه خواستگاری از او میکرد، موافقت نمیکردند. ولی بالاخره برای آنکه اختلافات ایلی هم تا حدی رفع شود، ناچار شدند، اورا بعقد جعفر قلیخان مذکور در آورند."

( این جملات اخیر نیز با داستان بالا و رفتن جعفرقلیخان دورکی به قلعه خان بهداروند هم خوانی ندارد. م).

ما به یاری خدا در آینده کتاب خاطرات ایشان را به نقد خواهیم کشید. در زیر برای مقایسه  داستان عاشق شدن جعفرقلیخان بختیار وند به بی بی ستاره " سوگلی بعدی" ایشان ، داستان را از زبان راوی بختیاری " کیخاوند" بازگو میکنیم.

داستان بی بی ستاره و ارتباط آن با جنگ شوخین

کیخاوند راوی بختیاری میگوید: علت جنگ شوخین ( بمعنی شبیخون) این بوده است، که ابتداً  شخصی بنام    آ ایمان  تاته رضا قلیخان دورکی ، که ازسوی مادر رضا قلیخان عموی او میشد، بقصد گردش وارد طایفه اسیوند میشود. و از آنجا گردش کنان به محلهای "چیتی " ، "برافتو" و قلعه "مشتری"  میرود. و در آخر سری به دز جعفرقلیخان  بختیار وند میزند، و مورد پذیرائی خان بهداروند قرار میگیرد، و پس از چند روز پذیرائی ازسوی خان بهداروند، قصد برگشت دارد. ولی جعفرقلیخان بختیاروند مانع بازگشت او میشود. از او میخواهد، به کلبعلی خان  پدر بی بی ستاره نامه بنویسد، و به او بگوید، یا بی بی ستاره دختر خود را بعقد جعفر قلیخان  بختیار وند در آورد، یا برگشت آ ایمان از دز محال است. او ( آ ایمان) ناچار به برادرامی خود کلبعلیخان نامه نوشت ،  و استمداد خواست . او به برادرنوشت : این مرد ... این  میزبان مرا خواهد کشت، مگر اینکه ستاره را به عقد او در آورید. کلبعلی خان هم بخاطر برادر امی خود، ناچار شد دختر خود را برای خان بهداروند عقد کند، و نزد او بفرستد، تا برادر خود را نجات دهد.  ولی این کار باعث سر آغاز دشمنی دو خانواده شد، و آتش جنگهای بهداروند و دورکی در زمان جعفر قلیخان بهداروند از همینجا شعله ور شد.

یک سال نگذشت بی بی ستاره پسری بدنیا آورد.  این مسئله میتوانست، موجب رفع کدورت بین این دو خانواده گردد، ولی اشتباه دیگر خان بهداروند این بود، که بخاطر تحقیر پدر زن خود نام این طفل معصوم را نامی موهن " زور آباد" نهاد.  دشمنی بین داماد و پدر زن تا دو سالگی " زور آباد" ادامه داشت، در این زمان خان دورکی برای اعاده حیثیت خود، نقشه فراری دادن بی بی ستاره را از دز اسد خان و از دست جعفرقلیخان بختیاروند پسر اسد خان  میکشید. خان دورکی پس از مشورت با مشاورین خود، به گفته راوی دو تن را به نام های آسلطان گندلی معروف به " گاله گپ" ( کسی که صدای نعره مانند دارد) بابای آغلامخسین گندلی ، و دیگری بابای راوی " سلطانعلی کیخاوندی"  را احضار کرد، و از آنها خواست به هر ترتیبی که صلاح بدانند، ستاره را از چنگ جعفرقلیخان بختیاروند رها کنند.  زن کیخاوندی که مادر سلطانعلی بابای راوی باشد کچی ( عمه)  آحسین توشمال زراسوند بود. او گفت چاره این کار این است، که من گلنسا را که با بی بی ستاره خواهر خوانده است، بعنوان میهمانی نزد بی بی ستاره بفرستم ، تا او را برای فرار از دز همراه و موافق خود کنند، و با او قرار بگذارند ، تا شبانه او را فراری دهند، و الا با زور حریف جعفر قلیخان بختیار وند نیستیم. گلنسا به میهمانی نزد ستاره میرود، و پس از صحبت با او و جلب موافقت ستاره که میخواست بخاطر پدر همراهی کند. قرارمحل کار را نزدیک چشمه " پلینه" گذاشتند. این چشمه زیر نردبان چوبی هفده پله دز اسد خان است. گلنسا زمان انجام کار را با بی بی ستاره و مردانی که قرار بود ، او را فراری دهند، به آنها اطلاع داد. قرار شد، دو تن مامورین پدر بی بی ستاره در وقت موعود اسب بیاروند، و اورا سوار کرده به خانه پدر ببرند. این نقشه فرار بوسیله هفت سوار دورکی از جمله آسلطان گاله گپ ، و کیخاوندی با موفقیت انجام شد. بی بی ستاره در زمان موعود به کلفت خود دستور داد، برای "دس به او das be aw  یا صرا sara ( اصطلاحاتی که بختیاری ها برای دستشوئی و توالت استفاده میکنند.) آفتابه حاضر کند، و سپس ستاره به این بهانه به وعده گاه میرود، و او را فرار میدهند.

گاله گپ که صدائی نعره مانند داشت، پس از آنکه از منطقه خطر دور میشوند. فریاد میزند:" های های جعفرقلیخان ستاره را فراری دادیم اگر می توانی بیا او را پس بگیر!" تلاش سواران جعفرقلیخان برای برگرداندن ستاره بی نتیجه بود. و بی بی ستاره به جای امن رسیده بود. پس از چندی که گذشت فرزند کوچک بی بی ستاره از دوری مادر بی تابی میکرد .  به این علت برای کلبعلیخان پیغام فرستادند، که اگر بی بی ستاره باز نمیگردد، اجازه دهد، فرزند خرد سالش " زور آباد" نزد مادرش آورده شود. کلبعلیخان دورکی نیز موافقت کرد، که طفل به مادر ملحق شود، و نزد مادرش برده شود. پس از اجازه پدر ستاره چند سوار بختیاروند کودک را به خانه پدر ستاره بردند، هم زمان با ورود سواران همراه با بچه ، و تحویل بچه به مادر، کلبعلی خان که از شکار برگشته بود، فرا میرسد، و از ستاره میپرسد، نام بچه چیست ؟  ستاره سر بزیر مینهد و سخنی نمی گوید. پدر که گوئی از پیش نام او رامیدانست، با تغییرو خشم از دختر نام او را مجدداً سوال میکند، و دختر ناچار نام او را بر زبان می آورد. سخن دختر آتش قهر پدر را بر می انگیزد، و پای بچه را که هنوز در بغل سواران خان بهداروند است، گرفته او را بلند کرده و با خشم تمام به زمین میکوبد ، و بچه را در دم میکشد.

کشتن بچه خان بهداروند، از سوی کلبعلیخان دورکی آتش فتنه را بین دو خانواده و بتبع آن بین دو ایل بهداروند و دورکی شعله ور میکند، و کینه را بلند میکند، و باعث اصلی تشدید دشمنی میشود. واین دشمنی ادامه می یابد، تا به اولین جنگ این دو طایفه بنام  جنگ شوخین منجر میشود. پس از کشته شدن زور آباد تا زمان جنگ شوخین این دو طایفه همواره در آماده باش کامل و کمین یکدیگر بودند.

اختلافات کلبعلی خان دورکی با برادر زادگان خود حسینقلیخان، رضاقلی خان و امامقلیخان فرزندان جعفرقلیخان دورکی و صدماتی که از آنها دید، راه روی آوری و آشتی با داماد خود خان بهداروند، و فرستادن بی بی ستاره نزد شوهرش را باز کرد ، وکار به آنجا کشید، که برای رفع دشمنی مجدداً بی بی ستاره را نزد جعفرقلیخان بختیاری شوهرش فرستادند. فرزند بعدی بی بی ستاره از خان بختیاروند، درویش خان است، که او نیز به افتخار کلبعلیخان دورکی پدر مادرخود نام اولین فرزند خود را کلبعلیخان نهاد. پس از به قدرت رسیدن خوانین دورکی اولاد کلبعلیخان بختیاروند بکمک اقوام مادری رئیس طایفه بهداروند شدند، هر چند نقشی در هدایت طایفه نداشتند، و در اصل خوانین دورکی علیرغم میل باطنی طوایف بهداروند گاها این نقش را عهده دار بودند.

با وجود این، ورود بی بی ستاره هم مصادف با جنگهای بین حسینقلیخان و کلبعلیخان دورکی شد، و این بار هم جعفر قلیخان بختیار وند به هواداری پدر زن خود وارد جنگ شد.

در مورد جنگ شوخین راوی میگوید: مردی بنام آبابا از طایفه گرما بوسیله خان بهداروند در طایفه دورکی جاسوسی میکرد. او محل و زمان  مناسب حمله به دورکی ها را به بهداروند ها اطلاع داده بود.

شاعر بختیاری این مضمون را در اشعار ذیل در باره جاسوس فوق چنین بیان میکند:

آباوانه بگوهین پیر وراجه     قرار شوخین دا به قله خواجه

a bawane begohin pire weraje   qarar shokhine da be qale khaje

ترجمه بفارسی معیار: به آقا بابا بگوئید ( خیانت کردی) ای پیر دهن لق  ( که) قرار شبیخون را در قلعه خواجه به دشمن دادی

آباوانه بگوهین پیر دو دندون    قرار شوخین دا به او ما خون

پیر دو دندون= پیر مرد دو دندان دار      به او ماخون = "آب ماخون aw makhon"  نام چشمه ای در محل قلعه لیت مشتری است.

درانتها از نوشته لیارد در ترجمه آن در تاریخ بختیاری سال 1355 چنین فهمیده میشود، که پس از بازگشت مجددً بی بی ستاره نزد همسرش دیگرهیچگاه بین آنها اختلافی رخ نداد، و او به گفته لیارد سوگلی زنان خان بختیاروند بود.

 شاد باشید مطالب را دنبال کنید.